دیه چیست ؟

طبق قانون، مال معینی است که در شرع به سبب جنایت غیرعمدی بر جان و جسم و کارکرد اعضای بدن افراد یا جنایت عمدی در مواردی که به هر علتی قصاص ندارد مقرر شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع دیه توصیه می کنیم مقالات زیر را بخوانید :

دیه گردن

دیه سقط جنین

دیه موی سر زن و مرد

دیه لاله گوش

ارش چیست ؟

ارش یکی از راه‌های جبران خسارت از اشخاص زیان‌دیده است. گاهی موارد جبران خسارت مشخص شده است گاهی هم مشخص نشده است اگر مشخص نشده باشد برای جبران خسارت از ارش استفاده می‌کنند.

ارش، دیه غیرمقدر است که میزان آن در شرع و قانون مشخص نشده است و دادگاه با لحاظ نوع جنایت و تاثیر آن بر سلامت مجنی‌علیه و مقدار خسارت وارده با درنظر گرفتن دیه و بعد از حویایی نظر کارشناس میزان آن را مشخص می‌کند.

ضمان دیه

۱.دیه حسب مورد، حق شخصی مجنی‌علیه یا ولی‌دم است و هم‌زمان که  احکام و آثار مسئولیت مدنی یا ضمان را دارد نوعی مجازات محسوب می‌شود.

۲.ورثه مقتول به نسبت سهم‌الارث از آن، ارث می‌برند.

۳.اگر دو یا چند نفر مشترکا مرتکب جنایت شوند به‌طور مساوی مکلف به پرداخت آن هستند.

مسئول پرداخت دیه

در جنایت عمدی و شبه‌عمدی، پرداخت آن برعهده مرتکب جنایت است.

در جنایت خطای‌محض اگر جنایت با بینه یا قسامه یا علم قاضی به اثبات برسد؛ عاقله مسئول پرداخت آن است. اما اگر با اقرار مرتکب یا خودداری او از سوگند و قسامه ثابت شد، پرداخت آن عهده مرتکب است. عاقله عبارت است از: پدر، پسر، بستگان ذکور نسبی پدری و مادری یا پدری به‌ترتیب طبقات ارث. (البته عاقله باید عاقل و بالغ و در مواعد پرداخت اقساط، تمکن مالی داشته باشد.)

درصورتی که مرتکب، عاقله نداشته باشد یا عاقله تمکن مالی نداشته باشد، از بیت‌المال پرداخت می‌شود.

مهلت پرداخت دیه

مهلت پرداخت، از زمان وقوع جنایت به‌ترتیب زیر است مگر اینکه به‌نحو دیگری تراضی شده باشد:

۱.در عمد، ظرف یک سال قمری.

۲.در شبه‌عمد، ظرف دو سال قمری.

۳.در خطای‌محض، ظرف سه سال قمری.

در جنایت خطای‌محض، مهلت پرداخت بدین صورت است که پرداخت‌کننده باید ظرف هر سال یک‌سوم و در جنایت شبه‌عمدی ظرف هر سال نصف دیه را بپردازد.

اگر بین مرتکب جنایت عمدی و اولیاءدم یا مجنی‌علیه بر گرفتن مبلغ دیه توافق شود اما مهلت پرداخت آن مشخص نشود، باید ظرف مدت یک سال از حین توافق پرداخت شود.

موجبات ضمان

جنایت درصورتی موجب دیه است که نتیجه حاصل از جنایت، مستند به رفتار مرتکب باشد. وجود فاصله زمانی بین رفتار مرتکب و نتیجه ناشی از آن، مانع از انتساب جنایت به مرتکب نیست مثل فوت ناشی از انتقال عامل بیماری کشنده.

جنایت یا هر نوع خسارت دیگر باید قابل استناد به رفتار فرد مرتکب باشد تا دیه به آن تعلق گیرد. جنایتی که به واسطه عوامل قهری مثل سیل واقع می‌شود ضمان ندارد. باید توجه داشت که اگر سیل یا مانند آن، چیزی را به‌همراه آورد و کسی آن را جایی نامناسب مثل جای اول یا بدتر قرار دهد که موجب آسیب شود، عهده‌دار جبران خسارت وارده به افراد است و اگر آن را از جای نامناسب بردارد و در جهت مصلحت عابران در جای مناسب‌تری قرار دهد ضامن نیست.

میزان دیه

تعیین میزان آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل عبارتند از:

۱.بر اساس نوع صدمه

الف.قتل   ب.جنایات مادون نفس

۲.بر اساس جنسیت

۳.بر اساس دین

۴.بر اساس زمان ارتکاب جرم

۵.بر اساس مکان ارتکاب جرم

یکی از جنایات مادون‌نفس، دیه اتلاف اعضاست که به نمونه‌ای از آن اشاره می‌کنیم.

دیه شکستگی

در شکستگی عضوی که دارای دیه مقدر است اگر عضو شکسته پس از جنایت به‌گونه‌ای اصلاح شود که هیچ عیب و نقصی در آن باقی نماند چهاربیست‌وپنجم دیه آن عضو، ثابت است و چنان‌چه با عیب و نقص اصلاح شود یا برای آن عضو در قانون دیه‌ای مقرر نشده باشد، ارش تعیین می‌شود. پس آن چه که مهم است بدون عیب اصلاح شدن عضو آسیب‌دیده است چون معیوب یا بدون عیب اصلاح شدن عضو در تعیین دیه موثر است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص دیه، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون دیه پاسخ دهند .

برای دریافت مشاوره حقوقی می توانید با متخصصین و وکلای با تجربه وکیل دات کام با شماره 02166419012 تماس بگیرید.

منبع : دیه و نحوه تعیین آن